بعثت و اتمام اخلاق نیک !

از پیامبر اسلام (ص) نقل شده که فرمود: «إنی بعثت لأتمم مکارم الأخلاق» من برای آن مبعوث شده ام که اخلاق نیکو را به تمام و کمال برسانم.

اخلاق یکی از آموزه های مهم دینی است و در اسلام چنان اهمیتی بدان داده شده که در ردیف اموری چون باورها و عبادت خدا قرار گرفته است.

در نوشتار دیروز (بعثت، پیام آزادی و آزادگی) با نقل این آیه که «ولقد فی کل امة رسولاً أن اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت» آمد که پیام بعثت انبیا (ع) آزادی از اطاعت و عبادت طغیانگران متجاوز است.

در رسالت آنها اولین پیامی که بچشم میخورد اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند در بعد باورها است و به تبع آن عبادت و پرستش خدای یگانه و نه کسی جز او.  ظاهرا از آنجا که اعتقاد به توحید مستلزم عمل موحدانه است و عمل موحدانه مستلزم اعتقاد به توحید، اشاره به اصل توحید نشده گرچند از لحاظ ارزشی، توحید که ناظر به بعد باور است، بالاتر از عبادت، که ناظر به عرصه عمل است؛ می نشیند. و دقیقا به همین دلیل است که توحید از اصول  بشمار رفته و عبادات جزو فروع بحساب می اید.

به هرصورت، در نگاه کلی و جامع به فلسفه بعثت انبیا(ع) سرلوحه کار آنها را چنان می یابیم که آیه مذکور بیان کرده است. ولی در کنار این فلسفه کلی و اصلی، یک سلسله فلسفه ها و علل جنبی و جزئی ای نیز در کار است که در بعثت برخی از انبیاء بصورت خاص برجسته تر لحاظ میشود.

نقل حدیثی که از پیامبراکرم(ص) صورت گرفته، نگاهی این چنینی به «فلسفه بعثت» دارد. یعنی در بعثت من محمد(ص) که بعنوان آخرین پیامبر خدا آمده ام، اخلاق نیکو، از جایگاه والائی برخوردار است!

روشن است که این ارزشگذاری برای اخلاق نباید به بی توجهی نسبت به امور مهمی چون اعتقادات و عبادات منجر شود! زیرا اعتقاد به خدای واحد و عبادت او فلسفه کلی تمام بعثت ها و ارسال ها را تشکیل میدهد من جمله بعثت پیامبر اسلام (ص) را.

گرچند در یک نگاه دیگر، اخلاق نیک بخرج داد و رفتار شایسته داشتن خود در مفهوم عام عبادت شامل است. یعنی همچنانکه نماز خواندن عبادت خداست، دست افتاده ای را گرفتن نیز عبادت خداست، همچنانکه روزه عبادت است، خوشروئی و خوش رفتاری نیز عبادت است، زیرا ما همچنانکه از طرف خداوند مامور به نماز و روزه هستیم، از طرف همو خدا وظیفه داریم دست افتادگان را بگیریم و با دیگران خوش رفتار باشیم و...

از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که در زمینه اجر معنوی اخلاق نیکو می فرماید:

1-     خیارکم احسنکم اخلاقا الذین یألفون و یؤلفون : برترین های شما، خوش خلق ترین های شماست! آنانی که با دیگران (براحتی) انس میگیرند و دیگران با آنها. (مستدرک الوسایل، ج8 ص451).

2-     احبکم الی الله احسنکم اخلاقا الموطئون اکنافا الذین یألفون و یؤلفون: محبوبترین شما در پیشگاه خدا خوش خلق ترین شماست، آنهاییکه متواضع اند، و (براحتی) با دیگران انس و الفت میگیرند و دیگران (نیز) با آنها انس و الفت پیدا میکنند. (همان، ج9 ص150).

3-     إن اقربکم منی مجلسا یوم القیامة، احسنکم اخلاقاً: در حقیقت، نزدیک ترین شما به جایگاه و مقام من، در روز قیامت، خوش خلق ترین شماست. (همان، ج17 ص415).

این روایات و امثال آن، که بسیارند، نشاندهند مقام و جایگاه عالی اخلاق در نظام رفتاری اسلام است، نظامی که در اثر بی توجهی های دوستان و بدکاری های دشمنان بکلی از هم پاشیده و عکس آنچه در منابع دینی به ما دستور داده شده است، عملی میشود.

بدتر اینکه همگان شکایت هم داریم که اگر اسلام اینست و قواعد و قوانین رفتاری اش این، که... غافل از اینکه مسمانان امروزی به ده درصد از دستورات دینی شان در زمینه اخلاق نیز عمل نمیکنند که اگر میکردند دنیای بمراتب بهتر ازین داشتیم و سهمی بسیار بیشتر از آنچه که اکنون از لذائذ و برخورداریهای مادی آن می بردیم.

برتر از همه اینکه امروز بعنوان انسانها و جامعه نمونه اخلاقی مطرح می بودیم. و بجای آنکه ما از فرط در ماندگی به زشتی های دیگران اقتدا ورزیده و بدان افتخار کنیم، دیگران به خوبی های ما می چسبیدند و افتخار میکردند!

الان هم با اینکه از جهاتی دیر شده است، ولی تاریخ با آخر نرسیده؛ تلاش کنیم با رفتارنیک مان پاسدار ارزشهای والای دینی و انسانی مان باشیم.  

فراموش مان نشود که یکی از فلسفه ای بعثت پیامبر اسلام، گسترش اخلاق نیکو است.