و آدرس کانال تلگرام مرتضی کریمی نیا: http://t.me/kariminiaa
وزیر مغربی (370ـــ418 ق) و روش شناسی المصابیح فی تفسیر القرآن (رساله دکتری)
این عنوان رساله‌ای است که من برای دریافت مدرک دانشگاهی ام در سال ۱۳۹۴ نوشته‌ام. در این مدت، گاه پیش می‌آید که دوستانی از من سراغ این اثر را می‌گیرند و من چون می‌دانم به این زودی‌ها احتمالا نمی‌توانم نسخه‌ای ویراسته از آن، همراه با انبوهی یافته‌های دیگرم درباب این مفسر بزرگ شیعه را در قالب کتابی منتشر کنم، اکنون متن رساله را بی کم و کاست، و با اعتراف به کاستی‌های مختلفش در فضای مجازی منتشر می‌کنم. با آنکه حق داریم از هر رساله‌ی دکتری (از جمله همین رساله) توقع یک پرسش جدی و یک ایده‌ی نو داشته باشیم، اعتراف می‌کنم از این اثر، انتظار یک کتاب جامع (کما هو حقه) نمی‌توان داشت. طبیعی است بسیاری از بخش‌های رساله ــ چنانکه افتد و دانی ــ تابع صورت‌گرایی محض در دانشگاه‌های ایران است و از افزودن آنها گزیری نیست.
کار رساله، همراه با تصحیحی ابتدایی از متن تفسیر المصابیح انجام گرفت. همچنانکه در رساله و نیز در مقاله‌ای جداگانه نوشته‌ام، تصحیح آقای زهرانی (رساله‌ی دکتری در دانشگاه ام‌القری، سال ۲۰۰۰ میلادی) حاوی اشتباهات فراوان بود و نتیجتاً برایم غیرقابل اعتماد. پیش از انجام این رساله، از اواخر سال ۱۳۸۹ شمسی، تصحیح متن تفسیر را بر اساس دو نسخه‌ی ریاض و چستربیتی آغاز کرده بودم که در میانه‌ی کار، نسخه‌ی جامع القرویین به لطف دوستی عزیز از شهر فاس به دستم رسید. پس از اتمام کار رساله، و اکنون که این یادداشت را می نویسم، نسخه‌ای چهارم از این تفسیر یافتم به لطف دوست عزیزم آقای فقیه العاملی در کتابخانه‌ی ازهریه که محاسنش از سه نسخه‌ی قبلی بیشتر بود. اکنون خود را موظف می‌دانم و امید دارم که هرچه زودتر این اثر گرانقدر ادبی و تفسیری از میراث کهن اسلامی را تصحیح نهایی کنم و با مقدمه و حواشی هرچه کامل‌تر به پژوهشگران عرضه کنم.
متن کامل رساله را می‌توانید اینجا ببینید
http://kariminia.kateban.com/post/3414
قرآن منسوب به خط امام رضا(ع) در آستان قدس رضوی و تکمله‌های آن: مقایسه‌ای میان نسخۀ 1586 و نسخۀ 4354الف و چند برگۀ قرآنی در حراج‌های لندن
انتشار یافته در مجله: آینه میراث، دوره 15، شماره 60، بهار و تابستان 1396، صفحه 31-70
http://kariminia.kateban.com/post/3376
http://kariminia.kateban.com/post/2711
مصحف ش 1 منسوب به امام علی علیه السلام در نجف اشرف (بخش نخست)
http://kariminia.kateban.com/post/2573
مصحف ش 1 منسوب به امام علی علیه السلام در نجف اشرف (بخش دوم)
http://kariminia.kateban.com/post/2575
مصحف ش 1 منسوب به امام علی علیه السلام در نجف اشرف (بخش سوم)
http://kariminia.kateban.com/post/2728
پژوهش های قرآن و حدیث، دوره 47، شماره 2، پاییز و زمستان 1393، صفحه 247-284
https://jqst.ut.ac.ir/article_54280_7024.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_54280_df749f723e369dbad8694821fefd4842.pdf
http://kariminia.kateban.com/post/2566
http://iqsaweb.wordpress.com/
The International Qur’anic Studies Association will meet with SBL/AAR in San Diego, California.
The meeting will feature IQSA’s first annual presidential address. In order to participate, scholars will need to register for IQSA through IQSAweb.org, or otherwise with SBL or AAR.
IQSA is therefore pleased to invite submissions for the San Diego 2014 conference in the following program units. (Click on each title for a full description and instructions.)
Linguistic, Literary, and Thematic Perspectives on the Qur’anic Corpus
Chairs: Anne-Sylvie Boisliveau and Sarra Tlili
The Qur’an: Historical Context, Manuscripts, and Material Culture
Chairs: Keith Small and Luke Treadwell
The Qur’an and the Biblical Tradition
Chairs: Cornelia Horn and Holger Zellentin
Qur’anic Studies: Methodology and Hermeneutics
Chairs: Karen Bauer and Farid Esack
Qur’an Seminar
Chairs: Mehdi Azaiez and Tommaso Tesei
IQSA encourages submission of papers delivered at the Annual Meeting for publication in the Journal of the International Qur’anic Studies Association.
For more info, visit: http://iqsaweb.wordpress.com/
كلُّ البلادِ ذَميمٌ لا مُقامَ بهِ وإنْ حَلَلتَ ديارَ الوَبلِ والرَّهَمِ
إنّ الحِجازَ عنِ الخيراتِ مُحتجَزٌ وما تِهامَةُ إلاّ مَعدِنُ التُّهَم
والشأمُ شؤمٌ، وليسَ اليُمنُ في يمنٍ ويَثرِبُ الآنَ تَثريبٌ على الفَهِمِ
ابوالعلاء المعري، لزوم مالا يلزم
نشست نقد و بررسی ترجمۀ فارسی دایرةالمعارف قرآن
انتشار يافته در کتاب ماه دين، شماره ي 192، مهرماه 1392
به منظور نقد و بررسی ترجمۀ دایرةالمعارف قرآن که جلد اول آن به همت انتشارات حکمت و زیر نظر جمعی از ویراستاران فاضل به‌تازگی منتشر شده، نشستی علمی در سرای اهل‌قلم برگزار شد و از دکتر مجید معارف، دکتر محمدکاظم شاکر و مرتضی کریمی‌نیا، که همگی از اساتید رشتۀ علوم قرآن و حدیث هستند، دعوت شد با بررسی اصل انگلیسی و ترجمۀ فارسی این کتاب، نکات و ملاحظات انتقادی خود را عرضه کنند. همچنین از دکتر امیر مازیار به نمایندگی از ویراستاران ترجمۀ فارسی و انتشارات حکمت خواستیم در جلسه حضور یابند و علاوه بر ارائۀ توضیحات کلی دربارۀ فرایند کار، به سؤالات و اشکالاتی که اساتید طرح می‌کنند، پاسخ دهند.
آقایی: نخست از آقای دکتر مازیار خواهش می‌کنم توضیح دهند که چرا انتشارات حکمت و همکارن ویراستارشان دایرةالمعارف قرآن را برای ترجمۀ انتخاب کردند؟ برای انجام این کار چه برنامه‌ریزی‌ها و تدارکاتی صورت دادند؟ و همچنین در فرایند ترجمه با چه مسائل و دشواری‌هایی روبرو شدند؟
مرتضي کريمي‌نيا
انتشار يافته در ترجمان وحي، سال شانزدهم، ش 2، شماره‌ي پياپي 32، پاييز و زمستان 1391، ص 63ـ85.
امروزه رسم است که در کتابهاي تاريخ قرآن، در ادامه‌ي مباحث مربوط به رسم الخط و نقطه‌گذاري و اعراب آيات، صفحاتي را نيز به بررسي تاريخ انتشار (چاپ) و ترجمه‌ي قرآن اختصاص مي‌دهند. شروع انتشار قرآن و سير تحول آن از جمله فرازهاي مهم تاريخ کتاب آسماني مسلمانان در قرون گذشته بوده است که مقاله‌ي حاضر مي‌کوشد بخش کوچکي از آن را گزارش و تحليل کند.
به دلايل روشن تاريخي، تا پيش از صنعت چاپ، مسلمانان همانند ديگر ملل متمدن جهان، کتابهاي خود را به صورت دستنويس فراهم و آنها را استنساخ مي‌کرده‌اند. طبيعي است حفظ و اشاعه‌ي کتابهاي مقدس و از جمله قرآن نيز از اين امر مستثنا نبوده است. استنساخ قرآن به دست مسلمانان در کشورهاي اسلامي طي قرون طولاني از قرن دوم تا سيزدهم هجري (هشتم تا نوزدهم) خود قصه‌ي بلندي داشته است. اکنون انبوهي مصاحف کامل و ناقص قرآني در سراسر جهان اسلام و حتي کتابخانه‌هاي مهم اروپايي به يادگار مانده است که هر فراز تاريخي و هر منطقه‌ي جغرافيايي‌اش صدها مطالعه‌ي جدي و ارزشمند مي‌طلبد.[1] در مقاله‌ي حاضر کمتر به اين بخش مهم از تاريخ نگارش و استنساخ قرآن خواهيم پرداخت. آنچه از اين بخش مورد توجه قرار خواهد گرفت، پيوند اين دسته از مصاحف جهان اسلام با نخستين قرآنهاي چاپي است که همگي در اروپا انتشار يافته است.
از زمان چاپ نخستين متن قرآن به سال 1537 در شهر ونيز (ايتاليا) تا انتشار نخستين قرآن چاپي در تبريز (1827 ميلادي، 1243 قمري)، اين تنها غربيان بوده‌اند که قرآنهايي را چاپ و منتشر ساخته‌اند. در اين زمان عباس ميرزا دستگاه چاپي را از روسيه به تبريز وارد کرد و اولين چاپ قرآن در سال 1243 هجري قمري با حروف سربي ــ که به چاپ حروف چوب کبريتي معروف است ــ به انجام رسيد. چاپ اين قرآن در قطع رحلي و در 14 سطر در هر صفحه و در زمان سلطنت فتحعلي‌شاه قاجار صورت گرفت و پس از پنج سال (سال 1247 هجري قمري) مجدداً در تهران چاپ شد.
[1]. يکي از مهمترين بخش‌ها در اين باره بررسي نخستين قرآنهاي به‌جامانده (از جمله با رسم‌الخط پيش کوفي) است که خوشبختانه در يکي دودهه‌ي اخير، متون مهمي از اين قرآنها به صورت عکسي در اروپا انتشار يافته است. نسخه‌هاي کتابخانه‌ي ملي فرانسه، کتابخانه‌ي بريتانيا، نسخه‌ي سن‌پترزبورگ (تاشکند)، نسخه‌هاي مختلف کتابخانه‌هاي ترکيه، و پاره‌هايي از مصاحف صنعاء از اين شمارند.
ريشه‌هاي تکوين نظريه‌ي اعجاز قرآن و تبيين وجوه آن در قرون نخست
مرتضي کريمي‌نيا
انتشار يافته در: پژوهشهاي قرآن و حديث (مقالات و بررسيها) دوره 46، شماره 1، تابستان 1392، صفحه 113-144
چکيده: کهن‌ترين منابع کلامي، حديثي و تفسيري عالمان مسلمان طي قرون نخست به ندرت نظريه‌اي روشن درباب وجه اعجاز قرآن بيان مي‌کنند. اين درحالي است که در آغاز قرن پنجم، اين بحث در آثار محققاني چون باقلاني، قاضي عبدالجبار و شريف مرتضي به نحوي بالغ و کامل مطرح مي‌شود. غيبت اين امر از يک سو و حضور انبوهي از مباحث قرآني ديگر در آثار اسلامي قرون نخست اسلامي از سوي ديگر، اين پرسش را در ميان مي‌آورد که عالمان اسلامي از کي و تحت چه شرايطي به موضوع اعجاز قرآن و تبيين وجه آن پرداخته‌اند. اين مقاله مي‌کوشد با مروري بر پيشينه‌ي مباحث مرتبط، دو خاستگاه تاريخي براي پيدايش و نظريه پردازي درباب وجه اعجاز قرآن در قرون نخست بازشناسي کند: نخست مباحثات و مناظرات کلامي مسيحيان و مسلمانان درباب نشانه‌هاي نبوّت حضرت محمد (ص) و دوم تلاش‌هاي ادبي و کلامي معتزله‌ي بصره و بغداد. پس از اين دوران، متکلمان معتزلي اين امر را در قرن چهارم بيشتر و بيشتر مطرح کردند که در اواخر اين قرن، درآمد. از آغاز قرن پنجم، نظريه پردازي درباب اعجاز و تبيين وجه اعجاز قرآن هم در آثار کلامي و هم در آثار تفسيري عالمان تمامي فِرَق متداول و به يکي از مباحث اساسي در دو دانش تفسير و علوم قرآن تبديل شده است.
کليدواژه‌ها: اعجاز قرآن؛ معتزله؛ ادبيات جدلي يهودي و مسيحي؛ علوم قرآني؛ تاريخ تفسير؛ مجادلات اسلامي مسيحي؛ وجوه اعجاز.
September 2013
The Institute of Ismaili Studies, London
2–4 September 2013
Description
This colloquium seeks to examine the plurality of approaches to the Qur’an in contemporary Iran. By bringing together specialists in early modern and contemporary Iran from various disciplines, ranging from the social sciences to Qur’anic studies, the colloquium draws as comprehensive as possible a picture of the various approaches to the Qur’an that have been adopted in Iran over the past 150 years. It spans the second half of the nineteenth century, when the intellectual drive that would breed the constitutional uprising was at its height, and the first decade of the twenty-first century, the period in which Iran has become one of the key arenas of religious, intellectual, political and social debate.
The Qur’an is a central reference for various levels of public discourse in Iran. As the founding scripture of Islam, it inevitably influences the expression of all aspects of Muslim life – religious, cultural and social. Its interpretation, in the form of tafsir as well as in other non-codified fashions, informs each denomination’s religious practice, establishes the boundaries of religious identity and shapes the character of each individual’s relationship with the divine and with society.
In a country such as Iran, where the majority of the population adheres to the Twelver school of Shi‘i Islam, the relationship between the Qur’an and culture is charged with peculiarities that have not yet been discussed, analysed and investigated comprehensively by specialists. Within Iranian society, the Qur’an’s script has been creatively used in the arts, its meaning has been employed by rival factions in political discourse, its depths have been explored by the mystics of every persuasion and its symbols have never ceased to permeate and influence, by devotion or by reaction, almost every kind of literary expression in the Persian language.
From the much debated and highly sensitive question of tahrif to the revival of Qur’anic studies in post-revolutionary Iran, Qur’anic concerns are at the forefront of contemporary life in Iran. There, the scripture is widely revered, and it has been extensively read, interpreted and translated. Its deployment has been varied: the Qur’an has been diversely used as a source of inspiration, carried as a banner, employed instrumentally by politicians, turned into a manifesto for the oppressed, and even criticised and dismissed.
Monday, 2 September 2013
9:00 Welcome
Alessandro Cancian, The Institute of Ismaili Studies, London
Morning Session: The Qur’an and Iranian Society: Education, Media and Literature
9:15–10:30 Panel One
Chair: Alessandro Cancian, The Institute of Ismaili Studies, London
Methods of Qur’an Instruction in Today’s Iran
Mohammad Mesbahi, The Islamic College, London
The Religious Inspiration of the Saqqakhana Artistic School in 1960s Iran: A Spiritual Pop Art?
Alice Bombardier, Centre d’Analyse et d’Intervention Sociologiques–l’École des Hautes Études en Sciences Sociales (CADIS–EHESS), Paris
Break 10:30–10:45
10-45–12:20 Panel Two
Chair: Denis Hermann, Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), Paris
Qunut with Rumi: The Neighbourliness of Prayer and Poetry in Iran
Niloofar Haeri, Johns Hopkins University, Baltimore
Husayn Muhyi’l-Din Illahi Qumshaʾi’s In the Company of the Qurʾan
Leonard Lewisohn, University of Exeter
Lunch 12:20–13:30
Afternoon Session: Schools and Approaches in Qur’anic Exegesis
13:30–15:00 Panel Three
Chair: Leonard Lewisohn, University of Exeter
Rational-Analytical Tafsir in Modern Iran: A Comparison Between al-Mizan of ʿAllama Tabatabaʾi and the Tasnim of Ayatullah Jawadi Amuli
Seyfeddin Kara, Durham University
Striving beyond the Balance (al-mizan): The Exegetical Uses of the Qur’an in the Tabatabaʾi tariqa
Sajjad Rizvi, University of Exeter
Break 15:00–15:15
15:15–17:30 Panel Four
Chair: Rainer Brunner, Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), Paris
Should Husbands Discipline their Wives? Contemporary and Classical Iranian Interpretations of Q. 4:34
Karen Bauer, The Institute of Ismaili Studies, London
Ayatullah Bujnurdi and the New Jurisprudence
Liyakat Takim, McMaster University, Canada
Towards a New School of Qur’an Interpretation: The Maktab-i tafkik in Contemporary Iran
Seyyed Mohammad Hadi Gerami, Imam Sadiq University, Tehran
Tuesday, 3 September 2013
Morning Session: The Qur’an and Modern Iranian Intellectuals: Trends in Exegesis and Political Thought
9:00–10:30 Panel Five
Chair: Karen Bauer, The Institute of Ismaili Studies
The Qur’an and the Political Discourse of the ʿUlamaʾ during the Constitutional Movement in Iran
Denis Hermann, Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), Paris
From the Human Reading of Religion to the Prophetic Reading of the World: Muhammad Mujtahid Shabistari’s Hermeneutic Turn
Mirjam Künkler, Princeton University
Chair: Daryoush Mohammad Poor, The Institute of Ismaili Studies, London
The Soroushian Theory of Revelation: An Epistemological Assessment
Yaser Mirdamadi, University of Edinburgh
Qur’anic Sanction and Sovereignty in Contemporary Iran
Neguin Yavari, The New School For Social Research, New York
Break 10:30–10:45
10:45–12:15 Panel Six
Chair: Karen Bauer, The Institute of Ismaili Studies
From the Human Reading of Religion to the Prophetic Reading of the World: Muhammad Mujtahid Shabistari’s Hermeneutic Turn
Mirjam Künkler, Princeton University
The Qur’an and the Political Discourse of the ʿUlamaʾ during the Constitutional Movement in Iran
Denis Hermann, Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), Paris
Lunch 12:15–13:15
Afternoon Session: Textual Issues and Alternative Approaches
13:15–14:45 Panel Seven
Chair: Todd Lawson, University of Toronto
Modern Shi‘i Authors on the Question of the Authenticity of the Text of the Qur’an (Nineteenth and Twentieth Centuries)
Rainer Brunner, Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), Paris
‘And they thought, as you thought, that God will by no means send anyone again’ (Q. 72:7): A Re-Conception of the Islamic Doctrine of Finality
Omid Ghaemmaghami, American University of Cairo
Break 14:45–15:00
15:00–16:30 Panel Eight
Chair: Sajjad Rizvi, University of Exeter
Speaking the Secrets of Sanctity in the Tafsir of Safi ʿAli Shah
Nicholas Boylston, Georgetown University
Sufism, Exegesis and Society in Early Modern Iran: Sultan ʿAli Shah’s Bayan al-saʿada and the Status of Sufi Qur’anic Exegesis
Alessandro Cancian, The Institute of Ismaili Studies, London
Break 16:30-16:45
16:45–18:15 Panel Nine
Chair: Mushegh Asatriyan, The Institute of Ismaili Studies, London
Joycean Modernism in a Nineteenth-Century Iranian Qur’an Commentary: The Bab’s Tafsir Surat Yusuf
Todd Lawson, University of Toronto
Defending the Qur’an in Qajar Iran: Husayn ʿAli Shah and his Refutation of Henry Martyn
Reza Tabandeh, University of Exeter
Wednesday, 4 September 2013
Morning Session: The Qur’an, the Arts and Popular Piety
9:00–10:30 Panel Ten
Chair: Omar Ali-de-Unzaga, The Institute of Ismaili Studies, London
The Divine Word on the Screen: Religious Epics in Iranian Cinema
Nacim Pak-Shiraz, University of Edinburgh
The Qur’an and Female Calligraphers in Iran
Anna Vanzan, University of Milan
Break 10:30–10:45
10:45–12:15 Panel Eleven
Chair: Alessandro Cancian, The Institute of Ismaili Studies, London
‘I leave behind me two great things, the Book of God and my family’. Comprehending the Qur’an within the Realm of the Ahl al-Bayt in Iranian Shi‘i Lived Religion
Ingvild Flaskerud, University of Oslo
The Qur’an as an Aesthetic Model in Music: The Case of Twentieth-Century Iran
Giovanni De Zorzi, Ca’ Foscari University of Venice
13:15–14:15 General Discussion
11/22/2013
1:30 PM to 4 PM
Gabriel Reynolds, University of Notre Dame, Presiding
Discussion (10 min)
Discussion (10 min)
Discussion (10 min)
Discussion (10 min)
Break (30 min)
4:30 PM to 5:45 PM
Room: Baltimore Convention Center – 345
“Implausibility and Probability in Studies of Qur’anic Origins”
Response: Jane McAuliffe, Bryn Mawr University
Theme: Approaches and Theories on the Translation of the Qur’an
Helen Blatherwick, University of London, Presiding
Discussion (25 min)
Theme: Qu’ran and Gender
Farid Esack, University of Johannesburg, Presiding
Discussion (10 min)
Discussion (10 min)
Discussion (10 min)
Discussion (10 min)
Aziz al-Azmeh, Central European University, Respondent (10 min)
Discussion (20 min)
Joint Session With: Society of Biblical Literature, Qur’an and Biblical Literature
Michael Pregill, Elon University, Presiding
Discussion (20 min)
Business Meeting (20 min)
Theme: Modern Muslim Critics of Bible and Isra’iliyyat
Brannon Wheeler, United States Naval Academy, Presiding
Discussion (20 min)
به گزارش خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا)، «كتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبانهای اروپايی» كتابی است كه به كوشش مرتضی كريمی‌نيا و با پيشگفتاری از «اندرو ريپين» توسط مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی در 800 صفحه به چاپ رسيده است.
از ميان حوزه‌های مختلف در اسلام‌پژوهی، امروزه مطالعات قرآنی و تفسير يكی از مهمترين و پررونق‌ترين شاخه‌های علمی در سراسر جهان شده است. هم در ميان عالمان كشورهای اسلامی و هم در ميان محققان مسلمان و غيرمسلمان در ساير كشورها، سالانه حجم انبوهی از كتب و مقالات مرتبط با اين حوزه انتشار می‌يابد كه اطلاع از آنها برای ديگر محققان و دانشمندان سودمند و حتی لازم است. از زبانهای اسلامی چون عربی، تركی، فارسی، اردو و مالايی و اندونزيايی كه بگذريم، بخش مهمی از منابع قديم و جديد در زبانهای اروپايی انتشار يافته‌اند.
پس از 15 سال پژوهش مستمر در حوزه مطالعات قرآنی و تفسير در زبانهای اروپايی، «كتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبانهای اروپايی» به همت مرتضی كريمی‌نيا و از سوی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی در قم منتشر شد. مؤلف در اين كتاب كوشيده است تا فهرست جامع، دقيق و همه‌جانبه‌ای از مطالعات قرآنی و تفسيری طی پنج قرن گذشته و در فاصله سال‌های 1500 تا 2012 ميلادی در 7 زبان اروپايی (انگليسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانيولی، ايتاليايی، هلندی و لاتينی) را ارائه دهد.
اين اثر كه نخستين و تنها كتاب‌شناسی جامع در اين زمينه در سراسر جهان است، در قدم اول، راهنمايی است برای تمامی علاقه‌مندان و محققان مطالعات قرآنی و در درجه بعد، ابزاری پژوهشی برای عموم پژوهشگران دانشگاهی علاقه‌مند به مطالعات اسلامی در داخل و خارج كشور است.
اين اثر به ويژه برای محققان علوم قرآنی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علميه كه نيازمند پژوهش جدی و اطلاع‌يابی از مهمترين مطالعات قرآنی به روز در جهانند ابزاری ضروری در پژوهش به شمار می‌آيد تا همگان بتوانند ضمن بهره‌گيری از آخرين پرسش‌ها، روش‌ها، نظريه‌ها و دستاوردهای مطالعات قرآنی در فضای آكادميك و دانشگاهی جهان، به نقد و ارزيابی صحيح‌تر اين انديشه‌ها بپردازند.
متن كتاب به زبان لاتين است و تمامی عناوين كتب و مقالات همراه با ترجمه فارسی و به ترتيب الفبايی مؤلفان مرتب شده‌اند. برای كارآمدی بيشتر، نمايه‌ای تفصيلی (از اعلام، اماكن، سوره‌ها، اصطلاحات، كتب و ...) در يكصد صفحه برای كتاب تنظيم شده است كه با رجوع به آن می‌توان دريافت كدام كتاب يا مقاله طی 5 قرن اخير در زمينه‌های مختلف قرآنی و تفسيری انتشار يافته است.
به استثنای ترجمه‌های قرآن در زبانهای اروپايی، در اين اثر، كتاب‌ها و مقالات مرتبط با يكی از موضوعات زير فهرست می‌شوند: كليات و كتاب‌شناسی، علوم قرآنی (با تمامی شاخه‌ها از قبيل، وحی‌شناسی، تاريخ نزول، اسباب النزول، مكی و مدنی، نسخ، اعجاز و ...)، تاريخ قرآن، تفسيرپژوهی، مفسران و تاريخ تفسير، مخطوطات كهن قرآنی، ترجمه‌پژوهی و مترجمان قرآن، واژگان قرآن، آيه‌پژوهی، سوره‌پژوهی، اَعلام و مفاهيم قرآن، قرآن‌‌پژوهان جهان، قرآن و چالش‌های عصر جديد، پژوهش‌های موضوعی در قرآن، نقد و بررسی آثار قرآنی خاورشناسان.
محتوای اين كتاب‌شناسی طی 15 سال (از 1376 تا 1391) با پژوهش مستمر در منابع كتابخانه‌ای در مهمترين كتابخانه‌های سراسر جهان از جمله كتابخانه‌های ملی فرانسه(پاريس)، دانشگاه لايدن(هلند)، استراليا(ملبورن)، ايتاليا(رم)، اسپانيا(مادريد) و بريتانيا(لندن)، دولتی آلمان(برلين)، دولتی آلمان(مونيخ)، مدرسه مطالعات شرقی و آفريقايی(دانشگاه لندن)، كنگره(واشينگتن)، دانشگاه مك‌گيل (مونترآل، كانادا)، دانشگاه برلين، دانشگاه مونيخ، دانشگاه گوته(فرانكفورت)، كتابخانه‌های ملی اندونزی، مالزی، هندوستان، پاكستان، تركيه و برخی كتابخانه‌های داخل ايران گردآوری و تنظيم شده است.
يادآور می‌شود، كه اين اثر علاوه بر آن كه نياز بسياری از محققان و علاقه‌مندان داخلی را برآورده می‌كند، در بازار نشر بين‌المللی، به ويژه در دانشكده‌های مطالعات خاورميانه، شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی در جهان عرب و دنيای غرب قابل ارائه است. «انجمن بين‌المللی مطالعات قرآنی» در آمريكا در فاصله كوتاهی پس از انتشار كتاب، خبر حضور آن را در ميان آثار انتشاريافته روز مهم تلقی كرده و به نقل پيشگفتار انگليسی اندرو ريپين بر اين كتاب پرداخته است.
پاره‌ای از مشخصات درونی كتاب به شرح زير است: كتاب حاوی 8 هزار و 812 مدخل قرآنی و تفسيری همراه با ترجمه عناوين و نمايه تفصيلی به زبان فارسی در 800 صفحه با فونت ريز و دو ستونه انتشار يافته است.
مقالات منتشر شده در اينترنت و دائرة‌المعارف‌های عمومی و تخصصی در اين اثر مورد نظر نيستند، مگر آنكه پيشتر در يكی از نشريات علمی به چاپ رسيده باشند. هيچ‌يك از مقالات به طور خاص به معرفی كتاب (review book) مربوط نمی‌شوند. كتاب به ترتيب الفبايی نام پديدآورنده در ضبط لاتينی (از A تا Z) تنظيم يافته است. تمامی نام‌های غير اشهَر به ضبط لاتين و اَشهَر مؤلف ارجاع می‌شوند.
سال تولد و وفات پديدآورنده هر اثر، در حد امكان و با جستجو در منابع مختلف، افزوده شده است. اطلاعات تفصيلی هر اثر شامل نام كامل و مشهور مؤلف، نام مترجم يا ويراستاران احتمالی، نام كامل اثر، مشخصات ناشر، محل و سال نشر، تعداد صفحات، همراه با مشخصات كامل كتاب يا نشريه‌ای كه مقاله در آن به چاپ رسيده است.
عنوان هر مقاله يا كتاب برای سهولت خوانندهی ايرانی، به زبان فارسی ترجمه شده و مشخصات كتاب‌شناختی كتاب‌هايی كه چاپ‌های متعدد و با تجديدنظر و اضافات داشته‌اند، و همچنين مشخصات كامل مقالاتی كه گاه در زمان‌های مختلف در دو يا سه نشريه يا كتاب انتشار يافته‌اند، ذيل مدخل واحد ذكر می‌شوند.
مشخصات كتاب‌شناختی كتاب‌ها و مقالاتی كه به يكی از زبانهای اسلامی(عربی، فارسی، اردو، تركی، مالايی و اندونزيايی) ترجمه يا تلخيص شده‌اند، ذيل هر مأخذ در پانويس ذكر شده است. مشخصات كتاب‌شناختی كتاب‌ها و مقالاتی كه از يكی از زبانهای اسلامی(مانند عربی، فارسی و اردو) به اين زبانهای اروپايی ترجمه شده‌اند، ذيل هر مأخذ در پانويس ذكر شده است.
مهمترين بخش كتاب نمايه‌های تفصيلی كتاب به زبان فارسی است. اين نمايه‌ها عبارتند از: نمايه اَعلام، اماكن، آيات، سوره‌ها، مفاهيم و موضوعات، اصطلاحات تفسير و علوم قرآنی، كتاب‌ها و مؤلفان. با مراجعه به اين بخش كتاب، به‌سهولت می‌توان دريافت كه درباره هر موضوع و يا مسئله قرآنی، كدام مقالات يا كتاب‌ها (به چه زبان و در كجا) انتشار يافته‌اند.
پيش و پس از تئودور نُلدکه: تاريخ قرآن نويسي در جهان اسلام
بخش دوم
مرتضي کريمي‌نيا
انتشار يافته در صحيفه مبين، ش 48، پاييز و زمستان 1389، ص 7ـ42. نسخه‌ي انگليسی مقاله در مجله‌ي Journal of Qur'anic Studies سال پانزدهم، ش 1 (2013) انتشار يافته است.
دوم: پس از نُلدکه
توجه به تاريخ قرآن و پژوهش در اين باره نخستين بار در غرب انجام گرفت و با تاريخ قرآن نُلدکه‌ـ شوالي شکل نهايي به خود گرفت. پيش از نُلدکه در ميان غربيان افرادي چون گوستاو وايل[1] (1808-1889)، ميور[2] (1819-1905) و آلويز اشپرنگر[3] (1813ـ1893) به موضوع تاريخ قرآن، و تاريخ‌گذاري سوره‌ها پرداخته بودند؛ اما اين نُلدکه بود که براي اولين بار نام کتابش را تاريخ قرآن نهاد. پس از وي، افراد زيادي در غرب به همين موضوع پرداخته‌اند، اما ــ تا آنجا که امروزه مي‌دانيم ــ ديگر هيچ‌کس در غرب چنين نامي براي کتاب خود انتخاب نکرده است،[4] چنانکه گويي اين عنوان در ادبيات و مکتوبات غربي گم شده است. شاهدي بر اين امر آن است که در ميان مدخل‌هاي دائرة المعارف قرآن (ويراسته‌ي ج. د. مک‌اوليف، لايدن، 2001ـ2006)، مدخلي با عنوان تاريخ قرآن وجود ندارد؛ درعوض، اين عنوان کلي در مدخل‌هاي کوچک‌تري چون جمع قرآن (ج1، ص 351ـ361)، تاريخ‌گذاري قرآن (ج 1، ص 316ـ335)، قرائات (ج 4، ص 353ـ363)، ترجمه‌ي قرآن (ج 5، ص 340ـ358)، رسم‌الخط (ج 3، ص 304ـ308) و مانند آن ارائه شده است. به عکسِ غرب، در جهان اسلام (ترکيه، ايران، مالزي، شبه قاره، و جهان عرب)، کتابهاي بسياري با عنوان تاريخ قرآن در دهه‌هاي گذشته نوشته شده و دائرة المعارف‌هاي تخصصي اين عنوان را مدخل قرار داده‌اند. في‌المثل در دائرة المعارف قرآن کريم (ج 7، قم، بوستان کتاب، 1382 ش) و دائرة المعارف تشيع (ج 4، تهران، نشر شهيد سعيد محبي، 1377 ش) مدخل‌هايي با عنوان <تاريخ قرآن> آمده است. غربيان اما در اين مدت، موضوع تاريخ قرآن را پس از نُلدکه در بخش‌هاي کوچک‌تر و جزيي‌تر دنبال کرده و کتابهاي جزيي‌تر نوشته‌اند. عناويني چون موادي براي تاريخ قرآن (آرتور جفري، 1937)، مقدمه بر قرآن (ريچارد بِل، 1953)، و مقدمه بر قرآن (رژي بلاشر، 1977)، جمع قرآن (جان برتُن، 1979)، ساخت سوره‌هاي مکي قرآن (آنگليکا نويورت، 1980)، و حتي قرآن در محيط تاريخي‌اش (رينولد، 2007)، از اين قبيل‌اند. چنين مي‌نمايد که در يکي دو دهه‌ي اخير، رواج فراوان پرسش‌هاي مربوط به خاستگاه‌هاي قرآن، زبان قرآن، محيط تکوين اسلام، مسئله‌ي منابع (the issue of the sources) و امثال آنها پيوندي اکيد با پرسش‌هاي قديمي تاريخ قرآن داشته باشد. از اين رو، مي‌توان حتي کتابهاي مطالعات قرآني (جان ونزبرو، 1978) هاجريسم (مايکل کوک و پاتريشيا کرونه، 1979)، قرائت آرامي‌ـ سرياني قرآن (کريستف لوکسنبرگ، 2000) و جزآن را تلاش‌هايي در همين راستا به‌شمار آورد (براي تفصيل نک. کريمي‌نيا، <مسئله‌ي تأثير زبان‌هاي آرامي و سرياني در زبان قرآن>، ص 55ـ56).
پيش و پس از تئودور نُلدکه: تاريخ قرآن نويسي در جهان اسلام[1]
بخش نخست
مرتضي کريمي‌نيا
انتشار يافته در صحيفه مبين، ش 48، پاييز و زمستان 1389، ص 7ـ42. نسخه‌ي انگليسی مقاله در مجله‌ي Journal of Qur'anic Studies سال پانزدهم، ش 1 (2013) انتشار يافته است.
قريب هفتاد و پنج سال پس از زماني که نخستين چاپ تاريخ قرآنِ نُلدکه در 1860 انتشار يافت، دانشمندي ايراني به نام ابوعبدالله الزنجاني (1892ـ1941) در بخش‌هاي پاياني کتابش به اثر بازنگري شده‌ي تاريخ قرآن به دست شوالي، برگشترسر و پرتسل اشاره کرد. زنجاني در كتاب خود (تاريخ القرآن، ص 183ـ186) تئودور نُلدكه را دانشمندي بزرگ خوانده، تاريخ قرآن او را كتابي با ارزش دانسته، و چکيده‌اي از مباحث وي در درباب ترتيب نزول سور قرآن را در کتاب خود آورده است.[2] اين اثر را شايد بتوان نخستين کتاب مستقل با عنوان و موضوع تاريخ قرآن در ميان مسلمانان دانست. اما چرا پيش از اين، تاريخ قرآن در ميان مسلمانان توجهي را جلب نکرده است. مقاله‌ي حاضر مي‌کوشد علاوه بر تبيين اين امر، مرور کوتاهي داشته باشد بر نگارش تاريخ قرآن در ميان مسلمانان پيش و پس از تئودور نُلدکه.
المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه (بخش دوم)
این مقاله در جشن نامه ی استاد محمد علی مهدوی راد، زیر نظر آقای رسول جعفریان انتشار یافته است
ويژگي‌هاي منحصر به فرد وزير مغربي در المصابيح
الف) وي نخستين مفسر شيعي است که از حجم روايات شيعه در تفسير مي‌کاهد. اين شيوه در تفسير التبيان عيناً ادامه مي‌يابد.[1] مغربي باآنکه دانشمندي شيعه از خانداني شيعه است (نک. شرح حال وي در نجاشي، ص 69)، در تفسير خود از هيچ‌يک از منابع تفسيري و حديثي شيعه، نقل مستقيم نمي‌کند. اين بدان معناست که نام هيچ‌يک از مفسران و محدثان شيعه در تفسير مغربي نيامده است. وي تنها در مواردي معدود برخي روايات امام زين العابدين عليه السلام و صادقين عليهما السلام را بدون ذکر مأخذ ذکر مي‌کند.
شماره‌ي جديد مجله‌ي مطالعات قرآني (مجلة الدراسات القرآنية؛ Journal of Qur'anic Studies) به دو زبان عربي و انگليسي در سال 2013 منتشر شد. اين مجله تاکنون سالي دوبار منتشر مي‌شد، اما قرار است از آغاز سال 2013، سالانه سه شماره‌ي آن راهي بازار نشر شود. فهرست مقالات عربي، انگليسي و معرفي‌هاي کتاب در اين شماره به قرار زير است:
Table of Contents,
V: Abstracts of Articles in English
English Articles
1: Natural Theology and the Qur'an
Robert G. Morrison
23: The Foundations of Islamic Society as Expressed by the Qur'anic Term mawlā
Elizabeth Urban
46: The Historiography of the Qur'an in the Muslim World: The Influence of Theodor Nöldeke
Morteza Karimi-Nia
69: The Hair on My Head Is Shining: Qur'anic Imagery of the Curl in Classical Azeri-Turkish Ṣūfī Poetry
Aida Gasimova
Book Reviews
M.O. Klar
Erik S. Ohlander
Harfiyah Ball
Toby Mayer
Notes and Correspondence
147: Sūrat al-
āriq (Q. 86) Translated into Cadenced, Rhyming English Prose (in English)
Shawkat M. Toorawa
160: Between Ambiguous and Probable Interpretation: Aspects of Meaning in the Qur'an (in Arabic)
Tammam Hassan
Muhammad Al-Mukhtar Wild Ibbah
Arabic Articles
213: Substitution in ʿAbd Allāh b. Masʿūd's Readings, and Their Exegetical Value
ʿAbd Al-Jalil
Abstracts of Articles in Arabic
217
پيشگفتار اندرو ريپين بر
کتابشناسي مطالعات قرآني در زبان‌هاي اروپايي
Bibliography of Qurʾānic Studies in European Languages / Morteza Karimi-Nia; Foreword by Andrew Rippin, Qum: The Centre for Translation of the Holy Qurʾān, 2012. 800pp.
کتابشناسي مطالعات قرآني در زبان‌هاي اروپايي، مرتضي کريمي‌نيا، با پيشگفتاري از اندرو ريپين، قم: مؤسسه‌ي فرهنگي ترجمان وحي، 1391. 800 ص.
پيشگفتار
کتابشناسي يعني <فهرستي از مجموعه نوشته‌هاي مرتبط با موضوعي خاص>. اين تعريف درست است؛ اما کتابشناسي امري بسيار فراتر از اين هم هست. کتابشناسي کمک مي‌کند تا شاخه‌اي از علوم را تعريف کنيم، تاريخ آن رشته‌ي علمي را مستند، و سرفصل‌هاي بحث، و محققان آن رشته را مشخص کنيم. از همين رو، به گونه‌اي روشن نشان مي‌دهد که حوزه‌هاي مختلف علائق علمي چگونه پديد مي‌آيند و به مرور زمان کم‌رنگ مي‌شوند. ساکتان و غايبان عرصه‌ي هر کتابشناسي هم خود به صد زبان به ما مي‌گويند که کدام حوزه از تحقيقات همچنان غريب افتاده و نيازمند توجه بيشتر است.
کتابشناسي حاضر از مطالعات قرآني اطلاعات زيادي درباب رشته‌ي مورد بحث، و البته، در زبان‌هاي اروپايي در اختيار ما مي‌نهد. در پيشگفتار کوتاه خود بر اين اثر، ذکر چند نکته را لازم مي‌دانم. نخست آنکه محتواي اين کتابشناسي به قدري گسترده است که هيچ کس به‌تنهايي نمي‌تواند خود را در تمام مدخل‌هاي آن خبره و آگاه بداند.
درباب کتابشناسي مطالعات قرآني در زبان‌هاي اروپايي
Bibliography of Qurʾānic Studies in European Languages / Morteza Karimi-Nia; Foreword by Andrew Rippin, Qum: The Centre for Translation of the Holy Qurʾān, 2012. 800pp.
کتابشناسي مطالعات قرآني در زبان‌هاي اروپايي، مرتضي کريمي‌نيا، با پيشگفتاري از اندرو ريپين، قم: مؤسسه‌ي فرهنگي ترجمان وحي، 1391. 800 ص.
از خردادماه 1390 که مؤسسه‌ي فرهنگي ترجمان وحي يا همان مرکز ترجمه‌ي قرآن مجيد به زبان‌هاي خارجي با انتشار اين اثر موافقت کرد، تا اين لحظه قريب 20 ماه مي‌گذرد. در تمام اين مدت فرايند آماده سازي اين اثر با پيگيري مدام بنده در جريان بوده است. بخش اعظم فعاليت علمي و عملي من طي اين مدت صرف نهايي سازي انتشار اين کتاب شد که در جاي خود به جزييات آن اشاره مي‌کنم. باآنکه در اين مدت، سير توليد و انتشار کتاب با مشکلات مختلف از جمله مسائل مالي فراوان روبرو بوده است، اکنون خوشحالم که با تعجيل کتاب را به نشر نسپردم و خوشحالم که اين محصول پانزده سال تلاش علمي من با حد اقل استانداردهاي روز جهاني در زمينه‌ي نشر کتب مرجع به چاپ مي‌رسد.
در روزهاي اخير که صفحه‌بندي کتاب در فرمت اينديزاين به آخر مي‌رسيد، اندرو ريپين استاد مطالعات اسلامي در دانشگاه ويکتوريا را در جريان امر قرار دادم. وي پس از ملاحظه‌ي بخش‌هايي از کتاب و اظهار شعف و حيرت، آمادگي خود را براي نگارش پيشگفتاري بر کتاب اعلام داشت و خوشبختانه خيلي زود، دو روز بعد، نامه‌ي وي رسيد. پيشگفتار اندرو ريپين را به دو زبان انگليسي و فارسي در کتاب آورده‌ام.
اکنون که اين جملات را مي‌نويسم، به آن دسته از دوستان و علاقمنداني که طي سال‌هاي اخير به طرق مختلف از انتشار آن سراغ مي‌گرفتند، اعلام مي‌دارم اگر اتفاق پيش‌بيني نشده‌اي در ميان نيايد، تا پايان سال شمسي جاري، ان شاء الله کتاب به بازار خواهد آمد.
مأکله‌ي سالانه‌ي يهود:
بررسي روايتي تفسيري در منابع کهن شيعه و سنّي
مرتضي کريمي‌نيا
انتشار یافته در: پژوهش‌های قرآن و حدیث (مقالات و بررسی‌ها)، سال 44، ش 2، پاييز و زمستان 1390.
چکيده
اين مقاله به بررسي متني و منبع شناختي يک روايت تفسيري مي‌پردازد که نخستين بار در دو تفسير التبيان و مجمع البيان به نقل از امام باقر عليه السلام آمده است. مؤلف نشان مي‌دهد که مأخذ شيخ طوسي در نقل اين روايت، المصابيح في تفسير القرآن تأليف ابوالقاسم حسين بن علي معروف به وزير مغربي (370ـ418 ق) بوده است. وزير مغربي اين سخن را به نحوي مبهم به "ابوجعفر" نسبت مي‌دهد؛ اما اين روايت نه در هيچ‌يک از منابع حديثي و تفسيري شيعه پيش از وزير مغربي آمده، و نه در مهمترين منابع تفسير مأثور اهل سنت چون ابوجعفر طبري و ابن‌ابن‌حاتم رازي ثبت شده است. مقاله‌ي حاضر مي‌کوشد ردّ پاي اين نقل و روايات مشابه را در منابع تفسيري و روايي کهن بجويد و نشان دهد که وزير مغربي روايات تفسيري متعددي از تفسير کلبي (م. 146 ق) را در اثر خود نقل کرده و تمامي آنها را به ابوجعفر يعني امام باقر عليه السلام نسبت داده است. اين روايات تقريباً همگي به نقل قصص، اسباب نزول، و تعيين مبهمات، اعلام و اماکن قرآني مربوطند. روش بحث در اين مقاله تحليل سندي نيست، بلکه ترکيبي از دو روش تحليل متن و تحليل منبع است.
کليد واژه‌ها
وزير مغربي؛ المصابيح في تفسير القرآن؛ روايت مأکلة؛ شيخ طوسي؛ التبيان في تفسير القرآن؛ تاريخ تفسير شيعه؛ تفسير کلبي
لینک دریافت:
http://journals.ut.ac.ir/page/download-rAlj-vljVTI.artdl
http://journals.ut.ac.ir/page/article-frame.html?articleId=1236741
المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه
(قسمت اول)
مرتضي کريمي‌نيا
این مقاله در جشن نامه ی استاد محمد علی مهدوی راد، زیر نظر آقای رسول جعفریان انتشار یافته است
تا پايان قرن چهارم هجري، تفسير شيعه دو مرحله‌ي مهم را پشت سر نهاده است. نخست دوران حضور امامان شيعه (عليهم السلام) و شکل‌گيري بدنه‌ي روايات شفاهي همراه با ثبت پراکنده‌ي اين روايات تفسيري در کتب روايي و دوديگر دوران تدوين آثار تفسيري مأثور در قرون سوم و چهارم هجري. تقريباً تمامي آثار تفسيري که تا اين زمان تدوين يافته‌اند از سبکي واحد با اين ويژگي‌ها برخوردارند: گزينشي‌اند، يعني تنها به تفسير برخي آيات و عبارات توجه مي‌کنند. تنها به نقل روايات، آن هم روايات شيعي مي‌پردازند. همانند متون روايي کهن اهل سنت، گاه به نقل برخي روايات دال بر تحريف قرآن مي‌پردازند. به برخي ابزارها يا روش‌هاي تفسيري رايج در ميان تفاسير اهل‌سنت اصلاً توجه ندارند: از جمله نقل اختلاف قرائات مشهور، استشهاد به شعر جاهلي، دقائق نحوي و بلاغي و گرامري، ريشه‌يابي اتيمولوژيک و مانند آن.
اختلاف قرائت يا تحريف قرآن:
نگاهي به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان
مرتضي کريمي نيا
انتشار يافته در مجله علوم حديث، سال يازدهم، شماره دوم، شماره پياپي 40، تابستان 1385
چکيده: مقاله حاضر به بررسي برخي روايات دال بر تحريف قرآن مي‌پردازد که متون حديثي و تفسيري کهن شيعه آنها را به ائمه عليهم السلام نسبت داده‌اند، اما شيخ طوسي نخستين بار در تفسير التبيان خود در عين رد صريح انديشه‌ي تحريف قرآن، برخي از اين روايات را به عنوان توضيحي تفسيري در فهم آيات قرآن به‌کار گرفته است. نحوه‌ي استفاده‌ي شيخ طوسي از اين روايات در تفسير التبيان سبب شده است که مفسران شيعه‌ي دنباله روي وي مانند طبرسي، بعدها اغلب اين اخبار را در شمار روايات <اختلاف قرائت>منسوب به ائمه و در کنار ساير قرائات مشهور يا شاذ ذکر کنند.
<جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد>
بزودي جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد با 25 مقاله پژوهشي منتشر مي‌شود. اين کتاب به کوشش رسول جعفريان تهيه و تدوين شده و نشر مورخ با همکاري کتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران آن را منتشر کرده است.
جشن نامه اي به به پاسداشت مقام علمي و تکاپوي دانشي استاد «محمدعلي مهدوي راد» که يکي از اعضاي هيئت امناي کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي هستند، منتشر خواهد شد.
استاد حجت الاسلام و المسلمين محمدعلي مهدوي راد در سال 1334 در روستاي ينگجه در سر ولايت نيشابور به دنيا آمد. در چهارده سالگي به مشهد عزيمت کرد و به تحصيل علوم ديني و ادبي مشغول شد. در سال 1354 براي ادامه تحصيل به قم آمد و دروس سطح و خارج فقه و اصول را نزد استادان بنام اين حوزه سپري کرد. از سال 1358 ضمن ادامه تحصيل و اشتغال به کارهاي تبليغي، پژوهش در حوزه علوم قرآني را آغاز کرد. ايشان از نخستين همراهان مجله «حوزه» بود و سالها مديريت آن را برعهده داشت و ده‌ها مقاله در آن نوشت. استاد مهدوي از پايه گذاران مجله «بينات» بود و در سال 1369 مجله «آينه پژوهش» را بنياد نهاد که تاکنون سردبيري آن را عهده دار است.
وي سالها در دانشگاه تربيت مدرس و دانشکده الهيات دانشگاه تهران به تدريس علوم قرآني پرداخت و پايان نامه‌هاي فراواني را هدايت کرد و اکنون به عنوان دانشيار در دانشگاه تهران (پرديس قم) مشغول تدريس است. استاد مهدوي علاوه بر ده‌ها مقاله و صدها يادداشت، چندين اثر تأليفي دارد که از آن جمله آفاق تفسير، سير نگارش‌هاي علوم قرآني و تدوين الحديث عند الشيعه الاماميه و ... است.
در کتاب حاضر ايشان به طور مستوفا درباره فعاليتهاي تحصيلي، پژوهشي، دانشگاهي و مجله نگاري خود سخن گفته است. تأسيس کتابخانه تفسير و علوم قرآني در قم در سال 1376 از ديگر فعاليتهاي وي به شمار مي‌آيد.
«جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد» به پاسداشت مقام علمي و تکاپوي دانشي وي طي بيش از سه دهه فراهم آمده است که شامل 25 مقاله به شرح زير است:
1. مقدمه
2. نقد محتوايي احاديث در حديث‌پژوهي اهل‌سنت/ سيدعلي آقايي
3. مکاتباتي از خوزستان در پايان عهد صفوي/ عليرضا اباذري
4. حرفه نقادي/ دکتر سيد حسن اسلامي
5. مفهوم خطبه در فرهنگ اسلامي/ پرويز سپيتمان (اذکائي)
6. عدد آي القرآن/ محمد برکت
7. ابوسعد خرگوشي و کتاب اللوامعِ او، دستنامه‌اي صوفيانه براي وعظ از نيشاپورِ سده چهارم/ ترجمه: جواد بشري
8. يکصد و پنجاه و شش کلمه در الفاظ کفر/ نوشته علماي بلخ / رسول جعفريان
9. الإمام السجّاد ـ عليه السلام ـ رائد الفقه الإسلامي علي مذهب أهل البيت ـ عليهم السلام ـ/ بقلم : السيد محمّد رضا الحسيني الجلالي
10. ريشهجوئي و پيشينه کاوي حکايتي از بوستانِ سعدي/ جويا جهانبخش
11. سير روحي پيغمبران در قرآن/ عليرضا ذکاوتي
12. نگاهي به يکي از اسناد به جا مانده از فتح مکه توسط وهابيان/ محمدحسين رفيعي
13. عالمان امامي و ميراث واقفه/ محمد کاظم رحمتي
14. پيشگويي‌هاي عهديني نبوت پيامبر در ميان زيديان ايران/ ترجمه: محمد کاظم رحمتي
15. حکومات امير المؤمنين امام علي (ع)/ مرضيه راغبيان
16. مؤلف تفسير منسوب به علي بن ابراهيم قمي/ مژگان سرشار
17. صدرالاسلام محمد امين خويي و پژوهشهاي قرآني/ علي صدرايي خويي
18. درنگي در نسبت سيادت ميرزا محمّد اخباري/ علي فاضلي
19. نامه‌هاي خرم‌آباد گزيدة مکاتبه‌هاي مراجع و ديگران با آيت‌الله کمالوند/ سيدفريد قاسمي
20. چهار پارادايم تفسيري شيعه: مقدمه‌اي در تاريخ تفسير شيعي بر قرآن کريم/ مرتضي کريمي‌نيا
21. المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه/ مرتضي کريمي‌نيا
22. چند يادداشت پراکنده پشت نسخهاي/ حسين متّـقي
23. پاسداشت حرمتِ انسان در عرفان با نگاهي به برخي تفاسير عرفاني/ دکتر محمد رضا موحّدي
24. معنا شناسي «ربّ» در نظام تعاليم وحي/ فتح‌الله نجارزادگان
25. حبيب‍ة الأحباب في الضروري من الآداب از: مهذب‌الدين بصري (ق 11 هـ)/ محمود نظري
26. نقدي بر انتساب تصوف به فيض کاشاني/ دکتر سيد ابوالقاسم نقيبي، سعيد طاوسي مسرور
27. گفتگو با استاد محمدعلي مهدوي‌راد
کتاب «جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد» به زودي در بيش از 670 صفحه منتشر شده و در اختيار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
نخستين پژوهش‌ها درباب وزير مغربي(370ـ418) والمصابيح في تفسير القرآن
سالها بود که من با علاقه بسيار تفسير التبيان را مي‌کاويدم و بر مؤلفش درود مي‌فرستادم. شيخ طوسي (385ـ460) را به حق بايد نخستين مفسّر شيعه دانست که تفسيري کامل بر سراسر قرآن و با رويکردي تازه نگاشت و تاريخ تفسير شيعه را از نقطه‌اي عطفي بسيار مهم گذر داد. پيشتر در مقالات متعدد نشان داده بودم که اهميت کار شيخ طوسي در تاريخ تفسير شيعه اماميه تا چه اندازه است و او کدام عناصر و روش‌هاي تفسيري را به تفسيرنگاري شيعه افزوده است (مثلا نک. <شيخ طوسي و منابع تفسيري وي در التبيان>، در مطالعات اسلامي (دانشكدهي الهيات دانشگاه فردوسي مشهد)، شماره‌ي 74، زمستان 1385؛ <اختلاف قرائت يا تحريف قرآن: نگاهي به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان>، در علوم حديث، سال يازدهم، ش 2، شماره‌ي پياپي 40، تابستان 1385).
از حدود 2 سال پيش بر اثر اتفاقي ميمون دريافتم اديبي دانشمند و مفسري گرانمايه که قريب نيم قرن پيش از شيخ طوسي مي‌زيسته و در امور سياسي و ديواني دستي داشته، در اين امر فضل تقدم بر شيخ طوسي دارد. ابوالقاسم حسين بن علي مغربي معروف به "وزير مغربي" و "ابن‌الوزير" متوفاي 418 قمري دانشمندي است که از نظر من تاريخ تفسير شيعه در صورت کنوني‌اش بسيار مديون اوست. او و پدرش که در دربار عباسيان و آل‌بويه در بغداد، فاطميان مصر و حمدانيان در حَلَب سمت‌هاي وزارتي و ديواني داشته‌اند، در فقه، تفسير، حديث و از همه بالاتر، در ادب و لغت عربي دستي داشته‌اند. المصابيح في تفسير القرآن يکي از مهمترين نگاشته‌هاي ابوالقاسم حسين بن علي المعروف بالوزير المغربي است که تنها شيخ طوسي در کتاب خود از آن بهره برده و از آن نقل‌هايي کرده است؛ گواينکه استفاده‌ي شيخ طوسي از تفسير وزير مغربي بسيار بيشتر از آن مقداري است که وي در تفسير التبيان بدان اعتراف مي‌کند.
به‌جز شيخ طوسي، به ندرت کسي را مي‌شناسيم که از تفسير وزير مغربي يعني المصابيح في تفسير القرآن استفاده‌ي مستقيم کرده باشد. افرادي چون زرکشي، ابوحيان غرناطي، ابوالحسن نيشابوري اندک اشاره‌هاي مستقيم بدين تفسير داشته‌اند. همين امر افزون بر دلايلي که بايد به تفصيل در جاي خود مطرح کنم، سبب شده است که در طول تاريخ، نسخهاي تفسير المصابيح بسيار اندک و تقريباً مفقود باشند. خوشبختانه اکنون مي‌دانيم از اين تفسير و ساير آثار وزير مغربي نسخه‌هايي معدود در کتابخانه‌هاي ايران و جهان باقي مانده است.
از شبي که اهميت و جايگاه تفسير مغربي را شناختم، کار بر روي تفسير التبيان را تقريباً يکسره کنار نهادم و در طلب نسخه‌هاي المصابيح اثر وزير مغربي چهارگوشه‌ي عالم را کاويدم و اکنون پس از قريب 2 سال، با تهيه‌ي برخي از اين نسخ، کار تصحيح متن آن را آغاز کردم و اميد مي‌برم با افزودن حواشي و استخراج منابعِ وزير مغربي، به‌زودي موفق به انتشار نسخهاي محقَّق از اين تفسير مبتکرانه و بي‌بديل شوم. به جز تصحيح متن تفسير، نکات فراواني در کار وزير مغربي يافته‌ام که تقريباً همگي از جمله اختصاصات و منفردات وزير مغربي در تفسير شيعه و گاه در سراسر تاريخ تفسير شيعه و سني به‌شمار مي‌آيد. از اين ميان، يکي دو مقاله را انتشار داده‌ام (مثلاً <مأکله‌ي سالانه‌ي يهود: بررسي روايتي تفسيري در منابع کهن شيعه و سنّي>، در پژوهشهاي قرآن و حديث (مقالات و بررسيها)، سال 44، ش 2، پاييز و زمستان 1390) و چندين نوشته‌ي ديگر را در نوبت انتشار دارم (از جمله: مسأله‌ي سيره‌ي نبوي در تفسير المصابيح؛ نقل قول از عهدين در تفسير مغربي؛ پيوند وزير مغربي با مفسران معتزلي؛ روايت در تفسير وزير مغربي؛ جوانب ادبي تفسير المصابيح). همچنين درآمدي کلي بر معرفي اين تفسير ارزشمند همراه با نمونه‌اي از متن تصحيح شده را در جشن‌نامه‌ي استاد محمدعلی مهدوي‌راد که بزودي انتشار خواهد يافت، آورده‌ام. عنوان مقاله‌ی مذکور چنين است: <المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه>.
ناگفته نگذارم که پيشتر در سال 2000 ميلادي بخشي از متن تفسير وزير مغربي را دانشجويي به نام عبدالکريم بن صالح بن عبدالله الزهراني در دانشگاه ام‌القري همراه با مقدمه‌اي بسيار ضعيف و آکنده از اشتباهات علمي تصحيح کرده که نسخه‌ي آن بر روي اينترنت هم موجود است. علاوه بر انبوهي اشتباهات در پانويس‌هاي توضيحي ذيل تفسير آيات، اين دانشجو در مقدمه‌ي خود کوشيده است تا با استناد به دلايلي مضحک، وزير مغربي را دانشمندي غيرشيعه معرفي کند.
در اين باره باز هم خواهم نوشت ان شاء الله.
مقاله‌ي مهم بهنام صادقي و محسن گودرزي درباب نسخه‌ي کهن قرآني در صنعاء
Behnam SADEGHI, & Mohsen GOUDARZI. “Ṣanʿāʾ 1 and the origins of the Qurʾān,” Der Islam: Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients 87i-ii (2012) pp. 1-129.
اشاره: در آخرين ماه‌هاي سال ميلادي 2011 مجله‌ي اسلام (Der Islam) در آلمان سرانجام مقاله‌اي مهم با عنوان <مجموعه‌ي مصاحف صنعاء 1 و خاستگاه‌هاي قرآن> از دوست دانشمند و متواضع، آقاي بهنام صادقي استاد دانشگاه استنفورد، و همکار گرامي‌اش محسن گودرزي، دانشجوي دکتري در دانشگاه هاروارد منتشر ساخت که از نظر من نقطه‌ي عطفي در مطالعات قرآني معاصر به ويژه در پژوهشهاي مرتبط با تاريخ قرآن به شمار مي‌آيد. يکي از وجوه مهم اين امر آن بود که با وجود گذشت قريب 40 سال از کشف اين نسخه، غربيان و از جمله آقاي گرد پويين ــ ضمن در انحصار درآوردن تصاوير اين نسخه‌ي ارزشمند ــ چيزي جز اطلاعات خام و گاه ژورناليستي درباب مصحف صنعاء منتشر نکرده بودند. صادقي پس از انتشار مقاله از من خواست ترجمه‌اي فارسي از مقاله فراهم آورم که مشتاقانه پذيرفتم و البته پيشنهاد دادم نسخه‌ي فارسي بازنگاري همراه با اضافات براي خواننده‌ي ايراني از جانب من باشد. اينکه نسخه‌ي نهايي چه سرنوشتي خواهد يافت، امري موکول به آينده است. در اينجا براي نمونه، درآمد يا چکيده‌ي آغاز مقاله را مي‌آورم و اميد دارم در ميان اين همه شلوغي کاری، بتوانم هرچه زودتر متني مفيد همراه با اطلاعات تازه و صدالبته تصاوير روشني از متن زيرين و متن رويي اين مصحف ارزشمند در صنعاء انتشار دهم.
چکيده: متن زيرين نسخه‌ي صنعاء در حال حاضر مهمترين سند موجود در تاريخ قرآن است. اين متن که تنها نسخه‌ي شناخته شده‌ي از سنت متني [و مکتوب] قرآن در کنار نسخه‌ي رسمي عثماني است، در قياس با تمام مخطوطات شناخته شده از قرآن، بيشترين توان و امکان را داراست تا بر تاريخ تکوين متن قرآني در دوران نخست پرتويي افکند. مقايسه‌ي اين متن با ساير سنت‌هاي متني موازي، دريچه‌اي يگانه بر نخستين مراحل متن قرآني و پيدايش سنت‌هاي مختلف را بر ما مي‌گشايد. اين مقايسه به بحثي درازدامن درباب تاريخ گردآوري آيات و فقرات قرآن و شکل‌گيري سوره‌ها مي‌انجامد. پاره‌اي روايات کهن و برخي محققان جديد اين امر را به عهد خلافت خليفه‌ي سوم منسوب کرده و تدوين سور را با ماجراي توحيد مصاحف (تثبيت متن قرآني) در سال 650 ميلادي مربوط مي‌دانند. با اين همه اما تحليل [ما] نشان مي‌دهد که سوره‌هاي قرآن پيشتر از اين شکل گرفته‌اند. افزون بر اين، بررسي نسخه‌ي خطي [صنعاء] اطلاع بسياري درباب شيوه‌ي انتقال متن [شفاهي يا کتبي] قرآن به دست مي‌دهد. شکل‌گيري آغازِين ــ دست کم ــ برخي از سنت‌هاي متني قرآني لزوما با نقل نيمه شفاهي همراه بوده است و به احتمال بسيار با تکيه بر حافظه‌ي کساني که آيات قرائت شده از جانب پيامبر را کتابت مي‌کردند. مقاله‌ي حاضر علاوه بر بيان استدلال بر اين مدعيات و نتايج، مي‌کوشدبا ملاحظه‌ي جوانب متعدد متن نسخه‌ي صنعاء را بنماياند. در انتهاي مقاله، متن تصحيح شده‌ي [زيرين] نسخه‌ي قرآني از دارالمخطوطات صنعاء همراه با چهار برگ فروخته شده در حراجي‌هاي خارج را مي‌آوريم. تحليل دقيق و روشمند تمام اختلاف قرائات موجود در متن کاري است که بايد در نوشته‌هاي بعدي صورت پذيرد.
The Transmission and Dynamics of the Textual Sources of Islam: Essays in Honour of Harald Motzki, edited by Nicolet Boekhoff-van der Voort, Kees Versteegh and Joas Wagemakers, Leiden: E.J. Brill, 2011.
پويايي و نقل در منابع متني دين اسلام: جشن‌نامه‌اي به افتخار هارالد موتسکي، عنوان کتابي است که به مناسبت هفتاد و پنجمين سال تولد وي و به همت همکاران و برخي شاگردان وي از سوي انتشارات بريل انتشار يافته است. فرد ليمهاوس، گِرِگور شوئلر، کيس ورستيخ، کلود ژيليو، ماهر جَرّار، ماريبل فيِرو، مايکِل لِکِر، اُري رُبين، هِربِرت بِرگ، کارمِن بِکِر، عبدالقادر طيوب از جمله کساني‌اند که در اين مجموعه مقاله نوشته‌اند. از آنجا که اغلب مقالات اين مجموعه به حوزه‌ي مطالعات قرآني، حديث، سيره و تفسير مربوط مي‌شود فهرستي از عناوين مقالات و مؤلفان آنها را در زير مي‌آورم:
CONTENTS
List of Tables and Figures ............................................. xi
List of Contributors ...................................................... xiii
Introduction .................................................................... 1
Bibliography Harald Motzki ……..................................... 13
PART 1: PRODUCTION
The Kitāb al-maghāzī of ʿAbd al-Razzāq b. Hammām al-Ṣanʿānī: Searching for earlier source-material ..................... 27 Nicolet Boekhoff-van der Voort
Neue Erkenntnisse zu Mūsā b. ʿUqbas Kitāb al-māghāzī ........... 49 Gregor Schoeler
Local and global in Ḥadīth literature: The case of al-Andalus ... 63 Maribel Fierro
A peculiar manuscript of the Qurʾān in the Groningen University library .... 91 Fred Leemhuis
The “collections” of the Meccan Arabic lectionary ................... 105 Claude Gilliot
PART 2: TRANSMISSION
Prospects and limits in the study of the historical Muḥammad…. 137 Andreas Görke
The conquest of Damascus according to the oldest datable sources ... 153Jens Scheiner
The assassination of the Jewish merchant Ibn Sunayna according to an authentic family account……...181 Michael Lecker
Ibn Abī Yaḥyā: A controversial Medinan Akhbārī of the 2nd/8th century... 197 Maher Jarrar
Jean de Roquetaillade prophecies among the Muslim minorities of medieval and early-modern Christian Spain: An Islamic version of the Vademecum in Tribulatione ..... 229 Gerard Wiegers
PART 3: INTERPRETATION
“A day when heaven shall bring a manifest smoke” (Q. 44: 10–11): A comparative study of the Qurʾānic and post-Qurʾānic image of the Muslim Prophet ....... 251 Uri Rubin
The name of the ant and the call to holy war: Al-Ḍaḥḥāk b. Muzāḥim’s commentary on the Qurʾān …….... 279 Kees Versteegh
An inquiry into ignorance: A Jihādī-Salafī debate on jahl as an obstacle to takfīr..... 301 Joas Wagemakers
Elijah Muhammad’s Redeployment of Muḥammad: Racialist and Prophetic Interpretations of the Qurʾān ............................ 329 Herbert Berg
PART 4: RECEPTION
Human rights in modern Islamic discourse ................................. 357 Abdulkader Tayob
Politicising al-jarḥ wa-l-taʿdīl: Rabīʿ b. Hādī al-Madkhalī and the transnational battle for religious authority ........................ 375 Roel Meijer
“Melting the heart”: Muslim youth in the Netherlands and the Qurʾān .... 401 Martijn de Koning
Following the Salafī manhaj in computer-mediated environments: Linking everyday life to the Qurʾān and the Sunna ... 421 Carmen Becker
“The majority of the dwellers of hell-fire are women”: A short analysis of a much discussed ḥadīth.................... 443 Ulrike Mitter
Index ................................ 475
شماره‌ي جديد مجله‌ي Der Islam در سال 2012
شماره‌ي جديد مجله‌ي آلماني الاسلام (Der Islam) در اکتبر 2012 انتشار يافت. در اين شماره، سه مقاله‌ي نخست موضوعاتي قرآني را موضوع بحث خود قرار داده‌اند. مقاله‌ي نخست از ميشائيل مارکس و دو همکار وي است درباب <مسيحيت شرقي در گذشته و آينده> که اين موضوع را به مطالعات قرآني و تاريخ تکوين دين اسلام پيوند مي‌زند. مقاله‌ي دوم از نيکلاي سينايي است در تفسيري بر سوره‌ي قدر و عنوانش چنين است: <کريسمس در قرآن يا ليلة القدر>. اين مقاله علاوه بر موشکافي در نظريه‌ي لوکسنبرگ راجع به اين سوره، بحثي مفصل درباب ليلة القدر ارائه مي‌کند. عنوان مقاله‌ي سوم <پيوند ميان الله در عربي با الالاه در سرياني> است از نويسنده‌اي به نام ديويد کيلتس. اين هر سه نويسنده از همکاران فعال در پروژه‌ي قرآني "Corpus Coranicum" هستند. عناوين تمام مقالات اين شماره را همراه با چکيده‌ي انگليسي سه مقاله‌ي نخست در اينجا مي‌آورم:
Östliches Christentum in Geschichte und Gegenwart – Perspektiven und Hindernisse der Forschung
Marx, Michael / Pahlitzsch, Johannes / Weltecke, Dorothea
Abstract: Diversity and hybridity, interaction and exchange: these terms compose the thematic focus of this issue of the journal “Der Islam”: Eastern Christianity in History and the Present: Perspectives and Obstacles. The issue features contributions to a conference held in the year 2008. Evaluating the state of research on Eastern Christianity in Germany, the participants observed that this field of academic enquiry is in danger of becoming extinct in this country. Thus, this collection of articles hopefully serves as a catalyst for jumpstarting debate on Eastern Christianity in the German academic community.
The study of Eastern Christian communities’ cultural identity is at the same time ineluctably intertwined with Qur‘anic Studies and Islamic History - i. e. an Islam in dialogue with, but not mimicking Jewish and Christian traditions of the Hijaz. Diversity in the Islamic-ruled world is a historical reality that has been largely ignored in the study of Islam as well.
„Weihnachten im Koran“ oder „Nacht der Bestimmung“? Eine Interpretation von Sure 97
Sinai, Nicolai
Abstract: This article proposes to interpret Surah 97 based on research undertaken in the framework of the Corpus Coranicum project. The first part scrutinizes Christopn Luxenberg’s seriously flawed argument that Surah 97 can be understood as a Qur’anic hymn on the Nativity of Jesus if some of its key expressions are read against the semantic background of Syriac, while the remainder of the article endeavours to develop a more tenable understanding of the text. This involves an attempt to date Surah 97 relative to other Qur’anic texts and to detect possible additions to it. In addition, the article discusses the meaning and reference of its most central term, laylat al-qadr. Finally, special attention is given to the question whether the text might not, in spite of the circularity of Luxenberg’s reading, contain implicit references to the Nativity.
The relationship between Arabic Allāh and Syriac Allāha
Kiltz, David
Abstract: Various etymologies have been proposed for Arabic allāh but also for Syriac allāhā. It has often been proposed that the Arabic word was borrowed from Syriac. This article takes a comprehensive look at the linguistic evidence at hand. Especially, it takes into consideration more recent epigraphical material which sheds light on the development of the Arabic language. Phonetic and morphological analysis of the data confirms the Arabic origin of the word allāh, whereas the problems of the Syriac form allāhā are described, namely that the Syriac form differs from that of other Aramaic dialects and begs explanation, discussing also the possibility that the Syriac word is a loan from Arabic. The final part considers qur’anic allāh in its cultural and literary context and the role of the Syriac word in that context.
The article concludes, that both, a strictly linguistic, as well as cultural and literary analysis reveals a multilayered interrelation between the two terms in question. The linguistic analysis shows, that Arabic allāh must be a genuinely Arabic word, whereas in the case of Syriac allāhā, the possibility of both, a loan and a specific inner-Aramaic development are laid out. Apart from linguistic considerations, the historical and cultural situation in Northern Mesopotamia, i. e. the early Arab presence in that region is taken into scrutiny. In turn, a possible later effect of the prominent use of Syriac allāhā on the use in the Qur’an is considered. It is emphasized, that we are presented with a situation of prolonged contact and exchange, rather than merely one-way borrowings.
Pinggéra, Karl
Multireligiöse Loca Sancta und die mächtigen Heiligen der Christen
Weltecke, Dorothea
Plato als Eremit: Zu den Überlieferungsbedingungen griechischer Populärphilosophie im Äthiopischen
Pietruschka, Ute
Krimsti, Feras
Westbindung als Ausweg? Die „lutherischen Nestorianer“ der Urmia-Region
Tamcke, Martin
Mit-, Neben- und Gegeneinander Zum Zusammenleben von Christen und Muslimen in Ostanatolien
Talay, Shabo
Christians in Iraq An analysis of some recent political developments
Teule, Herman G.B.
Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA