بازخوانی اندیشه های رهبرشهید در چارچوب نظریه های جدید سیاسی
در این نشست علمی که با حضور دکتر عبدالمجید ناصری، محمد جواد محسنی، محمد قاسم عرفانی، محمد هدایت و احمدعلی نوید، برگزار شده بود، موضوعاتی چون جایگاه شهید مزاری در تاریخ سیاسی معاصر افغانستان، شهید مزاری و هویت سیاسی، شهید مزاری و گفتمان دموکراسی و دموکراسی چند قومی و شهید مزاری مفهوم سیاست جدید، مورد بحث و تحلیل قرار گرفت.
به مناسبت سالگرد شهادت رهبر شهید، نشست علمی "بازخوانی اندیشه های شهید مزاری در چارچوب نظریه های جدید سیاسی" به همت جمعی از دانش آموختگان علوم سیاسی و با حضور تعدادی زیادی از پژوهشگران و محصلان افغانی، در قم برگزار شد.
در این نشست علمی که با حضور دکتر عبدالمجید ناصری، محمد جواد محسنی، محمد قاسم عرفانی، محمد هدایت و احمدعلی نوید، برگزار شده بود، موضوعاتی چون جایگاه شهید مزاری در تاریخ سیاسی معاصر افغانستان، شهید مزاری و هویت سیاسی، شهید مزاری و گفتمان دموکراسی و دموکراسی چند قومی و شهید مزاری مفهوم سیاست جدید، مورد بحث و تحلیل قرار گرفت.
محمد هدایت: طرح مساله
در ابتدای نشست محمد هدایت به طرح بحث شهید مزاری و نظریه های جدید سیاسی پرداخت و گفت: باتوجه به تحولات جدید در کشور، به نظر می رسد که بازخوانی و بازفهمی اندیشه های جریان عدالت خواهی که شهید مزاری در راس آن قرار داشت، بیش از هر زمان دیگر ضروری می نماید. این ضرورت از آن جا بر می خیزد که شهید مزاری بسیار ساده و بی آلایش می گفت: تنها هدف اساسی ما این است که همگی در این کشور به طور برابر زندگی کنیم و هیچ کسی بر دیگری برتری نداشته باشد. او همه تبعیض های نژادی، قومی، مذهبی، سیاسی و ...، مردود می شمرد.
وی ادامه داد: حال پرسش اساسی این است که چگونه می توان شهید مزاری را به طور اکادمیک فهم کرد و ادبیات علمی بر محور اندیشه های عدالت خواهانه او تولید کرد؟
هدایت در پاسخ به پرسش فوق اظهار داشت: تاریخ به طور کلی از نگاه دانش سیاسی، ترکیبی از مجموعه ای از "رویدادها"(Events)، "وقایع"(Facts) و "اعمال"(Acts) است. رویدادها همان اتفاقات روزمره ای اند که در حال روی دادن اند و به طور عادی شب و روز زندگی آدم ها را تکمیل می کنند. اما رویدادها زمانی تبدیل به واقعه می گردند که مورد توجه انسان قرار گیرند. بنابراین رویدادها در پیوند با توجه انسان، هنگامی که قصدیت انسانی را بر می انگیزد، تبدیل به عمل می شوند.
وی افزود: هیچکدام از این ها محورهای اساسی تاریخ شکل نمی دهند، مگر زمانی که به طور جمعی صورت گیرند. به این معنا که رویدادها، وقایع و اعمال زمانی اوبژه و موضوعی برای دانش سیاسی قرار می گیرند که به صورت کنش های جمعی تبارز کنند.
هدایت تصریح کرد: شهید مزاری به مثابه یک "رخداد" سیاسی، ماحصل "کنش سیاسی" مردمی است که چیزی جز رنج و مرارت از زمان شکل گیری کشوری به نام افغانستان سهم نبرده است. به همین خاطر اندیشه های شهید مزاری، یکی از شایسته ترین موضوعاتی است که باید به وسیله اندیشمندان نسل جدید ما مورد کنکاش های عالمانه و اکادمیک قرار گیرد. بنابراین اگر امروز ما از اندیشه های شهید مزاری سخن می گوییم، نه در قالب اندیشه های انتزاعی یک فیلسوف، یک فقیه، یک دانشمند به معنای متعارف و ...، بلکه در قالب یک کنش جمعی و یک رخداد سیاسی، مطرح می کنیم و معتقدیم گفتمان عدالت خواهانه شهید مزاری یکی از مهم ترین گفتمان های سیاسی است که باید ادبیات اکادمیک و علمی بر محور آن شکل گیرد و برای نسل آینده منتقل گردد.
وی یادآور شد: مساله "هویت سیاسی"، "نحوه تاریخ نویسی و تاریخ نگاری افغانی"، "گفتمان دموکراسی" و "دموکراسی تسهیمی" از مقولات بنیادین در دانش سیاسی اند که شهید مزاری در بازتعریف آن ها در کشور افغانستان نقش عمده ایفا کرده است.
محمد قاسم عرفانی: شهید مزاری و هویت سیاسی
در ادامه نشست محمد قاسم عرفانی در باره شهید مزاری و هویت سیاسی سخن گفت و اظهار داشت: مساله هویت سیاسی یکی از مهم ترین مسایل افغانستان معاصر است. چرا که هنوز پس از دوصدسال از تشکیل کشوری به نام افغانستان، هنوز ما دچار بحران هویت هستیم. بحران هویت سیاسی میراث حاکمانی است که در این مدت به نوبت آمده اند و هرکدام در پی تسلط و هژمونی قومی خاصر برآمده اند و همه قومیت ها و اقلیت های دیگر را به حاشیه رانده اند.
عرفانی ادامه داد: از نگاه نظریه پردازان جدید سیاسی، وقتی گفتمانی هژمونیک می شود و بر خرده گفتمان های دیگر سلطه پیدا می کند، همواره در درون خود گفتمان مقاومت را تولید می کند. در افغانستان نیز وقتی هویت قومی خاص بر دیگران سلطه یافت، هویت های مقاومت در طول زمان شکل گرفت و سربرآورد.
وی تصریح کرد: بدون شک شهید مزاری نقطه تکامل هویت مقاومت در افغانستان است و گفتمان عدالت طلبانه او باعث گردیدکه هویت ناسیونالیستی قوم حاکم در حوزه عمومی به حاشیه رانده شود و هویت مقاومت ذهنیت نسل جدید افغانی را به خود معطوف کند.
دکتر عبدالمجید ناصری: شهید مزاری در تاریخ سیاسی معاصر افغانستان
در ادامه نشست بازخوانی اندیشه های شهید مزاری در چارچوب نظریه های سیاسی دکتر عبدالمجید ناصری در باره جایگاه شهید مزاری در تاریخ سیاسی معاصر فغانستان مطالبی بیان داشت و در آغاز گفت: تاریخ سیاسی معاصر افغانستان مشحون از درگیری ها و نزاع هایی است که نام های بسیاری در فرایند شکل گیری آن به چشم می خورند. اما نام ها و خاطره ها در تاریخ سیاسی معاصر کشور، به یکسانی دیده نمی شوند. هستند کسانی که نتیجه عمل و کردار شان، چیزی جز تیره روزی برای مردم ما به ارمغان نیاورده اند. اما کسانی نیز هستند که برای حفظ و صیانت ازهویت های فراموش شده در کشور تلاش کرده اند. شهید مزاری، نه تنها در زمره چنین نام آورانی قرار دارد، بلکه بر تارک آن نام ها می درخشد.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم جایگاه شهید مزاری را در تاریخ سیاسی کشور بهتر درک کنیم، باید ویژگی های او را بشناسیم. ویژگی ها و خصوصیاتی که هرکدام به تنهایی میان او دیگر رهبران معاصر کشور، تمایزات عمده و اساسی را نشان می دهد.
دکتر ناصری مهم ترین ویژگی های شهید مزاری را به شرح زیر بیان کرد:
- 1- شهید مزاری به عنوان یکی از پیشگامان مقاومت علیه استبداد و ستم،
- 2- شهید مزاری به عنوان شخصیتی برخاسته از عمق آموزه های دینی و مذهبی،
- 3- شهید مزاری به عنوان شخصیت بین الملل در تاریخ مقاومت جنبش های اسلامی،
- 4- شهید مزاری به عنوان شخصیت پیشگام در تاسیس حزب و نظم بخشی به جنبش مقاومت،
- 5- شهید مزاری به عنوان نخستین شخصیتی افغانی که طرح شفاف و واقع بینانه در باره حکومت اسلامی داشت،
- 6- شهید مزاری به عنوان نخستین کسی که ماهیت تروریستی طالبان را شناخت.
احمد علی نوید: شهید مزاری و گفتمان دموکراسی
در ادامه نشست هم چنین احمد علی رضایی(نوید) تحلیل گفتمانی از مقوله دموکراسی ارایه کرد و در باره سنجش اندیشه های شهید مزاری با گفتمان دموکراسی، اظهار داشت: شهید مزاری ار رهبران نادری در تاریخ سیاسی کشور ما بود که طرحی روشن و شفاف از دموکراسی داشت. به همین خاطر در پاسخ به این پرسش که آیا شهید مزاری برای نسل جدید ما حرفی برای گفتن داشت یانه؟ می توان گفت که او نه تنها یک حرف، بلکه حرف های بسیاری برای نسل جدید ما داشت که می توان آن حرف ها و سخنان را ازا لابلای سخنرانی ها و نیز از نحوه عمل سیاسی او شناخت.
وی تاکید کرد: مهم ترین مولفه هایی که از اندیشه عدالت خواهی شهید مزاری به عنوان یک کلیت سامان مند، می سازند، سه مقوله است: مردم، عدالت اجتماعی و اسلام.
نوید افزود: از میان مردم و عدالت، اسلام اما، مساله مهم تری است و این پرسش را ایجاد می کند که چگونه شهید مزاری میان اسلام و دموکراسی جمع می کرد؟ باید گفت: شهید مزاری ازمیان اسلام حداکثری و اسلام حداقلی، به اسلام حداقلی در حوزه سیاسی قایل بود. به این معنا که از نگاه شهید مزاری اسلام حداکثری، نه به شکل سنی و نه به شکل شیعی آن، در کشوری مثل افغانستان جواب نمی داد. به همین خاطر طرح های عملی را ارایه کرد که اسلام را در قالب دموکراسی چند قومی تامین می کرد.
محمد جواد محسنی: شهید مزاری دموکراسی چند قومی
در پایان نشست بازخوانی اندیشه های شهید مزاری در چارچوب نظریه های جدید سیاسی، محمد جواد محسنی به مساله دموکراسی چند قومی از نگاه شهید مزاری پرداخت و در آغاز اظهار داشت: اندیشه های شهید مزاری به عنوان یک متفکر عمیقا دینی و مذهبی در کشوری که مبنای قشر بندی اجتماعی در آن صرفا بر اساس قوم و قبیله صورت می گیرد، جای بازخوانی ها و بازفهمی های منسجم و اکادمیک دارد. چرا که شهید مزاری در کشوری ظهور کرد که در آن همه معادلات سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصادی بر منبای قومیت و زورمندی می چرخیده است. ولی کسی مانند شهید مزاری در این عرصه پیدا می شود که بطلان چنین قانون نانوشته ای را با عمل اثبات می کند.
محسنی یادآور شد: در کشورهای منازعه خیزی مثل افغانستان راه حل های سیاسی بسیاری ارایه شده و حتی آزموده نیز گردیده اند که یکی از راه حل ها دموکراسی اکثریتی است. دموکراسی حداکثری شاید در کشورهای توسعه یافته از بهترین قالب دموکراسی به حساب آید ولی در کشوری مثل افغانستان که هنوزهمه چیز در راستای منافع قبیله تحلیل می شود، شاید نتواند به خوبی جواب دهد. چرا که سرانجام از دیکتاتوری و استبداد اکثریت سر در می آورد.
وی هم چنین گفت: یکی دیگر از راه حل های منازعه سیاسی در کشوری مثل افغانستان، دموکراسی چند قومی یا تسهیمی است که در نظریه های شهید مزاری نیز انعکاس یافته است. شهید مزاری اگر زمانی از طرح فدرالیسم سخن می گفت، نیز درهمین راستا بود و آن مساله در زمان خود یکی ازطرح های مهم و قابل توجه به شمار می رفت.
محسنی هم چنین تاکید کرد: هر طرحی را در اندیشه شهید مزاری جستجو کنیم، بدون مبنای عدالت قابل فهم نیست و باید آن را در راستای عدالت و عدالت خواهی مطالعه کرد که جایگاه ویژه در اندیشه های شهید مزاری داشت.
شایان ذکر است مشروح سخنان افراد شرکت کننده در نشست علمی بازخوانی اندیشه های شهید مزاری در چارچوب نظریه های جدید سیاسی، به مرور آماده گردیده و در همین سایت به نشر سپرده خواهد شد.
منبع: «جمهوری سکوت»
